Witamina D właściwie nie jest witaminą. Jest to raczej hormon o cechach sekosteroidalnych (molekuł spokrewnionych ze steroidami), który to hormon posiada potężne zdolności naprawczo-homeostatyczne oraz plejotropowe (wpływające na więcej niż jedną cechę ustroju naraz).

Jest on produkowany z cholesterolu gdy skóra jest wystawiona na promienie słoneczne. Z tego powodu witamina D często jest określana jako witamina "słońca". Jednak często ekspozycja na słońce jest niewystarczające w naszych czasach i aby utrzymać właściwy poziom witaminy D ludzie powinni spożywać więcej żywności która zawiera witaminę D lub suplementy.

Jest to bardzo ważne ponieważ witamina D jest absolutnie niezbędna dla dobrego zdrowia. Niestety tylko kilka typów żywności zawiera znaczące dla ludzi ilości tej witaminy, z tego powodu bardzo często występuje niedobór witaminy D. Zgodnie z danymi Ponad 90 proc. Polaków ma niedobory witaminy D, Witaminy D należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K), co oznacza, że rozpuszcza się w oleju lub tłuszczu i możn być magazynowana w organizmie.

Tak naprawdę są dwie główne formy występujące w diecie:

• Witamina D3 (cholekalcyferol):
• Witamina D2 (ergokalcyferol): Występuje w rzadko spotykanych grzybach.

Witamina D3 (cholekalcyferol)jest prawie dwa razy skuteczniejsza w zwiększeniu stężenia.
Witaminy D we krwi od formy D2 (ergokalcyferol).
Witamina D musi przejść przez dwa etapy konwersji aby stać się "aktywna" w organizmie

Pierwszy to konwersja na kalcyfediol [25(OH)D] w wątrobie. To forma magazynowania witaminy w organizmie.

Drugi to przekształcenie w kalcytriol [1,25(OH)2D], głównie w nerkach, ale enzym, który przekształca 25(OH)D do1,25[(OH) D (aktywowana witamina D, hormon steroidowy) jest obecny w wielu różnych ludzkich tkankach innych niż nerki. 1,25[(OH)2 D] jest w nich produkowany i bezpośrednio oddziałuje na wiele komórek. Większość organów posiada receptory dla witaminy 1,25[(OH)2]D. Podobnie jak wszystkie hormony steroidowe, 1,25[(OH). 2]D działa jak molekularny przełącznik, aktywując docelowo ponad 200 genów, a w konsekwencji regulując ich działanie. W ten sposób produkowana w określonym miejscu 1,25[(OH).sub.2]D znajduje się w większości tkanek ciała. Powszechnie wiadomo że witamina D ma wpływ na różne komórki związane ze zdrowiem kości, na przykład zwiększa absorpcje wapnia i fosforu w komórkach jelita. Ostatnie odkrycia naukowe wykazały że witamina D ze względu na to, że jest hormonem działającym na poziomie różnych komórek jest zaangażowana w dużo więcej procesów, w tym prawidłowe działanie układu odpornościowego i ochrony przed nowotworami , grypą, astmą, stwardnieniem rozsianym i schorzeniami sercowo­naczyniowymi, a nie jedynie leczyć krzywicę i osteomalację. Jednym z najważniejszych genówregulowanych przez witaminę D jest gen odpowiedzialny za produkcję katelicydyny, naturalnie powstającego antybiotyku o szerokim spektrum.

Deficyt witaminy D u dorosłych osób w krajach uprzemysłowionych jest raczej regułą niż wyjątkiem. Ludzie cierpiący na niektóre choroby również często mają niedobory witaminy D. Jedno z badań wykazało że 96% pacjentów po zawale serca miały niski poziom witaminy D Niestety niedobór witaminy D to "cicha epidemia". Objawy są zwykle subtelne i może zając kilka lub kilkadziesiąt lat zanim zostaną powiązane z niedoborem witaminy D. Najbardziej znanym objawem niedoboru witaminy D jest choroba kości zwana krzywicą , która często występuje u dzieci w krajach rozwijających się. W przeszłości częste było wzbogacanie pokarmów w witaminę D, dzięki czemu w większości wyeliminowano krzywice w społeczeństwach zachodnich, jednak nie zapobiega to niedoborom witaminy D w czasach dzisiejszych. Niedobór powiązano również z osteoporozą, czyli zmniejszeniem gęstości mineralnej kości i zwiększonym ryzykiem złamań u osób w podeszłym wieku). Badania wykazały że osoby z niedoborem witaminy D mają znacznie większe ryzyko chorób serca, cukrzycy (zarówno typu 1 i typu 2), nowotworów, demencji i chorób autoimmunologicznych (np. stwardnienie rozsiane) Niedobór witaminy D jest również powiązany ze znacznie zwiększonym ryzykiem śmierci z wielu innych powodów (choroby układu sercowo- naczyniowego, większa śmiertelność osób z niedoborem które były w stanie krytycznym, większa śmiertelność kobiet w domach opieki itd. Ciężko jednoznacznie stwierdzić czy niedobór witaminy D przyczynia się do tych chorób, czy ludzie którzy mają niski poziom witaminy D są po prostu bardziej narażeni na te choroby, jedno jest pewne warto zapewnić odpowiedni poziom witaminy D.

Witamina D jest nieocenionym strażnikiem prawidłowo przebiegającej ciąży, wpływa na zachowanie prawidłowej wagi , redukuje nienormalny wzrost komórek , chroni komórki przed infekcjami oraz powstaniem chorób przewlekłych. Mleko matki zawiera bardzo mało witaminy D, ponieważ w 1 litrze takiego mleka jest zaledwie ok 25 IU. Jeśli nowo narodzone dziecko będzie piło tylko mleko swojej matki to wcześniej czy później dojdzie do niedoborów witaminy D. Stąd właśnie ta suplementacja do pierwszego roku życia, ponieważ potem dziecko zaczyna samo jeść , jak też częściej jest wystawiane na działanie światła słonecznego padającego na większą powierzchnie ciała” Niedobór witaminy D jest przyczyna choroby kości zwanej krzywicą u dzieci. Jednak jest też powiązany z wieloma innymi problemami zdrowotnymi, a także krótszą długością życia. Czynnikami, które mogą mieć wpływ na produkcję witaminy D przez skórę są szerokość geograficzna, pora roku, dnia, zanieczyszczenie powietrza, zachmurzenie, zawartość melaniny w skórze, użycie filtrów przeciwsłonecznych, wiek, powierzchnia zasłoniętego ciała przez ubranie. Kiedy słońce znajduje się nisko nad horyzontem, ozon, chmury i cząsteczki zanieczyszczeń znajdujące się w powietrzu odbijają promieniowanie UVB. Z tego powodu produkcja witaminy w skórze nie zachodzi na początku i końcu dnia oraz przez cały dzień przez kilka miesięcy zimowych na szerokościach geograficznych powyżej 35 stopnia, a upośledzona jest zawsze, kiedy niebo jest zachmurzone, bądź atmosfera zanieczyszczona..

Ponadto stosowane filtry słoneczne, powszechnie występujące okna w mieszkaniach i samochodach oraz ubrania, skutecznie blokują promieniowanie UVB –nawet w lecie. Ci, którzy unikają słońca – na każdej szerokości geograficznej – ryzykują deficyt witaminy D niezależnie od pory roku.

Afroamerykanie, osoby starsze i otyłe są dodatkowo zagrożone. Ponieważ melatonina w skórze działa jak filtr przeciwsłoneczny, osoby o ciemnej karnacji potrzebują o wiele dłuższej ekspozycji na promienie ultrafioletowe, żeby wytworzyć taką samą ilość zapasów 25(OH)D, niż osoby o jasnej karnacji. Osoby starsze wytwarzają o wiele mniej witaminy D, niż 20 latkowie po takiej samej ilości czasu przebywania na słońcu.Tłuszcz absorbuje witaminę D, dlatego też otyłość stanowi duży czynnik ryzyka deficytu,

Niewiele artykułów żywnościowych zawiera tej witaminy w znacznych ilościach * IU = jednostka międzynarodowe aktywności lub efektu substancji biologicznie czynnych. Tłuste ryby takie jak łosoś , makrela, pstrąg, miecznik, tuńczyk i sardynki są przyzwoitym źródłem witaminy D, ale trzeba by je jeść prawie każdego dnia w dużych ilościach żeby utrzymywać odpowiedni poziom witaminy D. Również dobrym źródłem witaminy D w diecie są też oleje z wątroby ryb, takie jak olej z wątroby dorsza. Niektóre rzadkie grzyby zawierają witaminę D, niewielkie ilości znajdujemy też w żółtkach jaj. Olej z wątroby dorsza ryba jest dobrym źródłem witaminy D3. Tłuste ryby są również dobrym źródłem ale trzeba je jeść codziennie w znacznych ilościach, aby utrzymać właściwy poziom witaminy D. Jednak ze względu na wysoką zawartość metali ciężkich w rybach ten sposób uzupełniania Wit D nie jest preferowany.

Istnieją trzy możliwości leczenia deficytu witaminy D: światło słoneczne, sztuczne promienie UVB i suplementacja witaminą D. Ekspozycja w południe na światło słoneczne lub sztuczne promienie UVB (łóżka opalające) całego ciała przez 10­15 minut wprowadza do obiegu 10 000 IU witaminy D w przypadku większości osób dorosłych o jasnej karnacji skóry. Jedna lub dwie ekspozycje tygodniowo powinny utrzymać poziom witaminy D na idealnym poziomie, ale powinno się to potwierdzić sprawdzeniem poziomu 25(OH)D w krwi. Ci, którzy wybierają promienie UVB do nasycenia się witaminą D, zarówno ze światła słonecznego, jak i sztucznych źródeł, powinni unikać oparzeń mogących wywołać czerniaka. Ponadto powinni rozumieć, że regularna ekspozycja na promienie UV postarza skórę i zwiększa ryzyko czerniaka.

Leczenie oznacza ustne przyjmowanie cholekalciferolu, znanego jako witamina D i jest trudniejsze z kilku względów. Po pierwsze, żeby osiągnąć odpowiedni poziom 25(OH)D zwykle są potrzebne duże dawki witaminy D. Po drugie ilość potrzebnej witaminy D jest zależna od wagi ciała, tłuszczu, wieku, koloru skóry, pory roku, tego gdzie się żyje i tego ile się przebywa na słońcu. Po trzecie, w przeciwieństwie do ekspozycji na słońce, chociaż jest to niezwykle rzadkie, w wypadku suplementacji doustnej istnieje możliwość przedawkowania. Suplementacja przez okres 3­4 miesięcy 1 000 IU dziennie, daje efekt w postaci podniesienia poziomu o około 10­ng/mL. Dlatego też zdrowa dorosła osoba o normalnej wadze, o mająca poziom witaminy D3 wynoszący 10 ng/mL będzie potrzebowała około 2000 IU dziennie, żeby osiągnąć poziom 30 ng/mL w okresie, w którym skóra nie będzie wystawiana na promienie UVB. Nie jest to jednak zależność liniowa; 1 000 IU dziennie podniesie w sposób istotny niski poziom, ale podobna dawka nie spowoduje dalszego podniesienia poziomu u osób z wyższymvpoziomem witaminy D3 (2 000 IU dziennie może nie podnieść poziomu z 30 ng/mL do 50 ng/mL). W przypadku braku ekspozycji na słońce, pozyskiwanie witaminy z suplementacji może się okazać potrzebne w ilości około 1000 IU (25 mcg) dziennie na każde 15 kg masy ciała np. otyły dorosłyv(150 kg) może potrzebować do 10 000 IU dziennie, żeby osiągnąć poziom 50 ng/mL. Pacjenci z poważnymi schorzeniami mogą potrzebować więcej, jeśli występuje podwyższony metabolizm 25(OH)D.

Oto niektóre korzyści z utrzymywania właściwego poziomu witaminy D:

• Osteoporoza i złamania kości: Wyższe dawki witaminy D mogą pomóc w zapobieganiu osteoporozy i złamań kości u osób w podeszłym wieku (30).
• Siła: Suplementacja witaminy D może zwiększyć siłę fizyczną w obu parach kończyn górnych i dolnych.
• Rak: Witamina D może pomóc w zapobieganiu raka. W jednym badaniu wykazano że dawka 1100 IU dziennie, wraz z wapniem, zmniejszyła ryzyka wystąpienia raka o 60%.
• Depresja: Badania wykazały że witamina D powoduje łagodną redukcję nasilenia objawów u osób z depresją
• Cukrzyca typu 1: W jednym z badań stwierdzono że dawka 2000 IU witaminy D dziennie u niemowląt zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1 o 78.
• Śmiertelność: Niektóre badania wykazały że suplementacja witaminy D zmniejsza ryzyko śmierci podczas pobytu w szpitalach, badaniach i diagnozowaniu lekarskim co oznacza że może pomóc żyć dłużej.

Niski poziom witaminy D są związane z różnego rodzaju chorobami i suplementacja wykazała liczne korzyści dla zdrowia. Obecnie prowadzona jest duża ilość szerokich badań nad wpływem witaminy D na zdrowie ludzi.

Podsumowanie:

Branie witaminy D przynosi wiele wymiernych korzyści związanych ze zmniejszeniem ryzyka chorób nowotworowych ,zwiększeniem zdrowia kości, zdrowia psychicznego i w zapobieganiu chorób autoimmunologicznych, aby wymienić tylko kilka najważniejszych. Jaka dawka witaminy D3 będzie właściwa? Jedynym pewnym sposobem żeby to ustalić jest zbadanie poziomu pochodnej witaminy D: 25(OH)D w krwi. Badanie zmierzy formę przechowywania witaminy D – 25(OH)D. Dawki powinny być odpowiednie do utrzymania poziomu 25(OH)D między 40­70 ng/mL. Pacjenci z chorobami chronicznymi związanymi z niedoborem witaminy D, szczególnie rakami organów wewnętrznych, powinni otrzymywać dawki pozwalające na uzyskanie poziomu 25(OH)D wyższego niż normalny ­ 55­ 70 ng/Ml

Rekomendacja dziennego spożycia wynosi:

• 79 IU (2 µg) na kilogram masy ciała: Dzieci poniżej 5 roku życia
• 2500 IU (62.5 µg): Dla dzieci w wieku 5­10 lat
• od 4000 IU (100 µg) do 8000 IU (200 µg): Dla dorosłych
• od 5000 IU (125 µg) do 10000 IU (250 µg): Dla kobiet w ciąży

Należy jednak pamiętać że:

"UWAGA: Nie ma sposobu aby wiedzieć czy powyższe zalecenia są poprawne. Jedynym sposobem aby odpowiednio dobrać dawkę jest badanie krwi. Być może potrzebujesz cztery do pięciu razy więcej niż powyżej zalecane.

Podsumowując

,,Należy od czasu do czasu badać poziom witaminy D a ściśle jej metabolitu określanego jako 25(OH) Ilość suplementowanej witaminy należy dobrać tak, żeby jej poziom (25 OH) we krwi wynosił od 50 do 70 ng/ml. Nie należy przekraczać poziomu 100 ng/ml Witaminę D należy przyjmować z posiłkiem zawierającym tłuszcze. Przyjmuje się, że bezpieczna dawka dzienna witaminy D to ok. 10 000 IU. Czasami ilość witaminy D podawana jest w innych jednostkach , można to wtedy łatwo przeliczyć, wiedząc, że: 1000 IU =25 mcg lub 1 mcg= 40 IU lub też 1 mg = 40 000 IU